Baas Partisi'nin Kuruluşu - Ali Kaçar

Baas Partisi, Aslında entelektüel bir hareket olarak oluşumunu sağlayan iki kişi, öncü isim olarak bilinir. Bunlardan bir tanesi 1912 doğumlu, Ortodoks bir Hristiyan olan Mişel Eflak’tır. Diğeri ise 1911 doğumlu, Sünni olan Salahattin Bitar'dır.

Suriye'de gelişen iki grup vardı; Biri milli blok olarak anlaşılan ki Milli Blok, Suriye içerisinde, Suriye milliyetçiliğini savunan ve dolayısıyla Suriye'ye has milli bir devletin kurulmasını amaçlayan bir hareketti Milli Blok. Birde buna karşılık olarak Milliyetçi Hareket Birliği 1933 yılında kurulmuştur. Bu ise Suriye milliyetçiliğinden öte Panarabizim adı altında bütün Arapların bir olacağı, birleşeceği, büyük bir Suriye, büyük bir Arap devletinin kurulmasını amaçlayan bir hareketti.

Bu iki grup arasında fikirsel anlamdaki birtakım tartışmalar, birtakım sıkıntılar elbette ki ilerleyen süreçte de değişik şekillerde devam ettiğini görüyoruz. Bu süreçte, 1940'lı yılların ilk yarısında özellikle bugün de gerek Saddam döneminde Irak'ta ve gerekse halen Suriye'de etkinliğini devam ettiren Baas rejiminin kuruluşunu gerçekleştiren ya da Baas Partisi'nin kuruluşunun gerçekleştiren olayın o dönemde meydana geldiğini görüyoruz.

Baas Partisi, Aslında entelektüel bir hareket olarak oluşumunu sağlayan iki kişi, öncü isim olarak bilinir. Bunlardan bir tanesi 1912 doğumlu, Ortodoks bir Hristiyan olan Mişel Eflak’tır. Diğeri ise 1911 doğumlu, Sünni olan Salahattin Bitar'dır. Bunların dışında elbette ki birçok kurucusu vardır, yani 9'dan fazla kurucu daha vardır. Ama en çok isimleri bilinen en çok etkisi olan ve dolayısıyla Baas hareketinin kuruluşunu sağlayan bu iki isim olmuştur.

Bu iki isim Aslında Suriye'deyken birbirleri ile tanışan insanlar değildir. 1920'li yılların sonlarında, 1928 yılında Fransa'ya okumaya giderler. Sorbon Üniversitesi'de birisi sanat tarihi ki Mişel Eflak okur onu, Selahattin Bitar ise fizik ve matematik ile ilgili eğitim görmeye gider ve orada tanışırlar. 1929'da tanışırlar ve ilk olarak Mişal Eflak o dönemde sadece Suriye değil diğer Arap ülkelerinden gelen, Arap öğrencilere dönük olarak, Arap Öğrencileri Birliği diye bir grup oluşturur. O dönem itibariyle özellikle Panarabizm dediğimiz, Arap milliyetçiliği dediğimiz bütün Arapları bir araya getiren, tek devlet halinde olmasını amaçlayan bir hareket, ta o dönemler itibariyle başlarlar.

Sol Marksist düşünce ve Komünist düşünce ile 1936 yılına kadar bu anlamda ilişkileri devam eder. Ama 1936’dan sonra Komünist düşünce ve Marksist düşünce ile ilişkileri bütünü ile kopmuş olur. Aslında Mişel Eflak, Suriye'de bulunduğu süre içerisinde yani Fransa gitmeden önce milliyetçi düşünceye sahip olan birisidir. Nitekim bir konuşmasında şöyle diyor: “ Ben Fransa'ya gitmeden önce, milliyetçiydim. Fransızlara karşı mücadele vermiş ve çok defalar tutuklanmış olan babamdan etkilenmiştim. Milliyetçilik bizim kendi realitemizken Selahattin Bitar ve ben, (Sol - Marksist) düşünceleri yeni kuşağa aktarmaya niyetliydik” diyor.

Yani o dönemlerde Fransa'ya karşı mücadele eden bu kişiler, daha sonra Fransa'ya okumaya gittiklerinde ilk olarak orada sol düşünceyle, Marksist düşünce ile tanışıyorlar, Sosyalizm ile tanışıyorlar ve kendi ülkelerine döndükten sonra da yeni kuşağı bu düşünceyi aktarma noktasında bir gayrete giriyorlar. Zaten Suriye döndüklerinde, Şam'da ve çeşitli vilayetlerde öğretmenlik yaparlar. Bu öğretmenlik süreci içerisinde birçok öğrenci ile tanışır. Özellikle oluşturacakları hareketin ilk nüvesini de bu gençlerden oluşturulduğunu o dönemlerde görüyoruz.

Aslında Baas Partisi'nin asıl ismini ortaya atan, bu ismi daha sonra Baas Partisine dönüştüren kişi Zeki Arsuzi diye Suriye'de Alevi bir aileye mensup, 1900'lü yılların başlarında dünyaya gelen kişidir. Zeki Arsuzi, 1939'da kadar Türkiye – İskenderun'da bulunur, ancak 1939'da Hatay'ın Türkiye'ye dâhil edilmesi ile birlikte Türkiye'ye olan tepkiden dolayı Suriye'ye geçer ve 1939 yılında ilk olarak Milli Arap Partisi diye bir örgütlenmeye gider.

Tabi Fransa'ya karşı çıktığından dolayı Fransa tarafından öğretmenliği elinden alınır, meslekten ihraç edilir. 1934'te ve 1939'da partiyi kurduktan sonra öğretmenlik yapmak üzere Irak’a gider ve böylece parti dağılmış oldu. 1940 yılında Şam'a döndükten sonra ilk olarak biraz önce bahsettiğimiz üzere “el Baas el-Arabi” diye parti, ilk olarak bu isimle kurulur. Baas'ın aslında Türkçe ‘deki karşılığı; “diriliş” anlamına geliyor.

Yapmış olduğu faaliyetlerden dolayı Şam'dan Sürgün edilmesiyle birlikte bu partide dağılmaya başlar ve bu parti içerisinde bulunan özellikle gençler, yani Zeki Arsuzi tarafında olanlar, Mişel Eflak ile Salahattin Bitar tarafına geçerler ve böylece bugün bildiğimiz anlamıyla kurulacak olan partinin, yani Baasın ilk nüvesi de bu şekilde o dönemlerde oluşturulmuş olur.

Ali Kaçar