Medya Söyleminde Mülteci Temsilleri: Sözcü ve Yeni Şafak Üzerinden Bir Karşılaştırmalı Okuma

Medya yalnızca olayları aktarmıyor; kimi mağdur ve kahraman, kimiyse korkak ve büyük bir tehdit olarak gösteriliyor. Bu seçici temsil biçimi, bireylerin toplumsal gruplara dair algılarını biçimlendiriyor; kimine merhamet duymalarına, kiminden ise nefret etmelerine yol açıyor.

Tartışmalı bir konu olan "göç" ve "göçmenlik" de medyada farklı temsillere sahiptir. Bu durum, bireyler arasında kutuplaşmayı derinleştirmekte ve toplumsal ayrışmayı beslemektedir.

Bu süreci daha iyi anlayabilmek için, iki farklı yaklaşımı temsil ettiğini düşündüğüm Sözcü ve Yeni Şafak gazetelerinin sosyal medya hesaplarında yayımlanan Ukraynalı ve Suriyeli mültecilere ilişkin haberlerini, içerik ve söylem biçimleri açısından analiz etmeye çalıştım.

Sözcü Gazetesi – Ukrayna

24 Şubat 2022 ile 31 Aralık 2024 tarihleri arasında Sözcü Gazetesi’nin sosyal medya platformu X üzerinden yayımladığı haberler arasından; “Ukraynalı”, “Ukraynalı Mülteci” ve “Ukraynalı Sığınmacı” anahtar kelimeleri ile tarama yapılmış ve konuyla ilgili 18 haber içeriği, içerik ve söylem analizi bakımından incelenmiştir.

Elde edilen verilere göre, Ukraynalı mültecilere yönelik haberlerde duygusal bir dil kullanılmış ve haberlerin empati uyandıracak bir dille kurgulandığı görülmektedir. Haberlerde Ukraynalı bireylerin fiziksel ve insani özellikleri öne çıkartılmıştır. “Buz mavisi gözleriyle ve yüzündeki yara iziyle” veya savaş sırasında doğan çocuk için “umut ışığı, kalbini fethetti” gibi ifadelere yer verilerek duygusal bir çerçeve oluşturulmuştur. Bunların yanı sıra savaş mağduru bireylerin yaşadığı zorluklara dair hikâyeler paylaşılarak, okuyucuda Ukraynalı mültecilere dair olumlu bir algı oluşturmayı hedeflediği söylenebilir.

Haberlerde ayrıca Ukraynalı bireylerin dayanışmalarına ve savaş karşıtı eylemlerine yer verilmiştir. Türkiye’de yaşayan ve eylemlerde bulunan Ukraynalılar için “aktivist” ifadesi kullanılmasının yanında Rusların ve Ukraynalıların Türkiye’de “barış içinde” yaşadığı ve ülke ekonomisine katkı sağladığı belirtilmiştir. Aynı zamanda ülke içinde ve Avrupa’daki destek yürüyüşleri ve barış temalı etkinlikler bu bağlamda sıkça vurgulanmıştır.

Bunların yanı sıra Avrupalı devletlerin Ukraynalı ve Ortadoğulu mültecilere karşı tutumu eleştirilmiş ve bu durum “ikiyüzlülük” olarak nitelendirilmiştir. Avrupalı devletlerin ikili tutumu “Ortadoğululara duvar” ifadeleriyle eleştirilmiştir.

Sonuç olarak, Sözcü Gazetesi’nin haberlerinde Ukraynalı mülteciler; duygusal, kahramanlaştırıcı ve dayanışma odaklı bir anlatı ile ele alınmıştır.

Sözcü Gazetesi - Suriye

24 Şubat 2022 ile 31 Aralık 2024 tarihleri arasında Sözcü Gazetesi’nin sosyal medya platformu X üzerinden yayımladığı haberler arasından; “Suriyeli”, “Suriyeli Mülteci” ve “Suriyeli Sığınmacı” anahtar kelimeleri ile tarama yapılmış ve konuyla ilgili 38 haber içeriği, içerik ve söylem analizi bakımından incelenmiştir.

Haberlerde Suriyelilere ilişkin söylemler büyük ölçüde demografik yapının değişimi, ekonomik yük ve toplumsal endişeler çerçevesinde şekillenmiştir. Suriyelilerin doğum oranları ve nüfus artışıyla ilgili verilere paylaşılarak bu durumun demografik yapıyı değiştireceğini ve Türklerin kendi ülkesinde azınlık duruma düşeceği yönünde eleştiriler getirilmiştir. “Türklere ev vermem”, “demografik yapının bozulması” gibi ifadelerle bu eleştiriler desteklenmiştir.

Bununla birlikte, Suriyelilere yönelik yardım faaliyetleri ve hizmetler de eleştirel bir dille aktarılmıştır. Haberlerde; Suriyelilere yönelik ücretsiz sağlık hizmetleri, TC vatandaşlığı almış Suriye uyrukluların TOKİ kuralarında hak kazanmaları, Suriyelilere yönelik yapılan sosyal yardımlar ve bu gibi faaliyetler sıklıkla gündeme getirilmiştir. Bu durumun ekonomik krizde olan Türkiye’deki vatandaşlar arasında rahatsızlıklara neden olduğuna ilişkin ifadelere yer verilmiştir. “Gaziden para isteyen devlet, sığınmacıya bedava verecek”, “Suriyelilere bedava ameliyat” ve “Diyanet’ten evlenecek Suriyelilere 7 TIR çeyiz” gibi ifadelerle bu durum desteklenmiştir.

Sonuç olarak, Sözcü Gazetesi’nin yayımladığı haberlerde; Suriyelilere yönelik söylemler büyük ölçüde negatif bir çerçeve sunmuştur. Bu söylemler demografik yapının tehdit edilmesi, ekonomik yük ve toplumsal huzurun bozulması gibi ifadeler üzerinden şekillenmiştir.

Sonuç

Sözcü Gazetesi’nin Ukraynalı ve Suriyeli mülteciler hakkında yapmış olduğu haberler incelendiğinde; Ukraynalılar genel olarak olumlu ve empati odaklı bir çerçevede ele alınırken, Suriyeliler daha çok olumsuz bir çerçevede ele alınarak demografik yapıya tehdit oluşturduğu, ekonomiye yük olduğu ve toplumsal sorunlarla ilişkilendirildiği görülmektedir. Bu durum medya söylemlerinde göçmen gruplarına karşı farklı yaklaşımlarda bulunularak kamuoyundaki algının şekillenmesinde önemli bir rol oynadığı görülmektedir.

Yeni Şafak - Ukrayna

Yeni Şafak gazetesi, 24 Şubat 2022 ile 31 Aralık 2024 tarihleri arasında sosyal medya platformu X üzerinden paylaşılan haberlerde "Ukraynalı", "Ukraynalı mülteci" ve "Ukraynalı sığınmacı" anahtar kelimeleriyle yapılan tarama sonucu toplamda 18 haber incelemiştir. İncelenen haberlerde Ukrayna-Rusya savaşı ve göçmenlerin yaşadığı durumlar farklı açılardan ele alınmıştır.

Haberlerde, Türkiye’nin insani yardımları ve diplomatik girişimleri sıkça vurgulanmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın aracılığıyla Ukrayna'da oluşturulan insani koridor ve esir değişimi gibi girişimler bu çerçevede öne çıkan başlıklardır. Ayrıca, Ukrayna'daki savaşın insani boyutu ele alınarak, sivil ölümleri ve göçün boyutları dikkat çekmiştir.

Gazete, Batı ülkelerinin çifte standardına sık sık değinmiş; Ukraynalı göçmenlere yönelik pozitif ayrımcılığı eleştirirken, Suriyeliler ve diğer Müslüman göçmenlere yönelik ayrımcı ve dışlayıcı yaklaşımları vurgulamıştır. Örneğin, Avrupa'nın Ukraynalılara kucak açarken, Afrika ve Asya kökenli göçmenleri dışlaması, "ırkçı tutum" ve "çifte standart" ifadeleriyle eleştirilmiştir. Ayrıca, CNN International ve Avrupa ülkelerindeki ayrımcı söylemler sıkça gündeme getirilmiştir.

Türkiye’nin Ukraynalı mültecilere yaklaşımı ise genellikle yardımseverlik ve mağdura sahip çıkma çerçevesinde sunulmuştur. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun açıklamalarında, Türkiye’nin Ukrayna meselesine yaklaşımının, diğer Müslüman ülkelere yaklaşımıyla tutarlı olduğu vurgulanmıştır. Aynı zamanda, Türkiye’de yaşayan Ukraynalıların deneyimlerine ve savaş mağdurlarına yönelik insani yardımlara dair haberlere de yer verilmiştir.

Haberlerde yer alan bazı içeriklerde, Avrupa'nın Ukraynalı göçmenler lehine sergilediği tutum ile Müslüman göçmenlere karşı olumsuz tavrının karşılaştırılması, medya söyleminin önemli bir temasını oluşturmuştur.

Yeni Şafak - Suriye

Yeni Şafak gazetesi, 24 Şubat 2022 ile 31 Aralık 2024 tarihleri arasında sosyal medya platformu X üzerinden paylaşılan haberlerde "Suriyeli", "Suriyeli mülteci" ve "Suriyeli sığınmacı" anahtar kelimeleriyle bir tarama yaparak toplamda 29 haberi incelenmiştir. Bu haberlerde Suriyeli sığınmacıların Türkiye'deki yaşamı, geri dönüş süreçleri, toplumsal algılar ve devletin göç politikaları farklı açılardan ele alınmıştır.

Haberlerde öne çıkan temalardan biri, Suriyelilerin ülkelerine geri dönüşüne ilişkin gelişmeler ve planlamalardır. Türkiye'deki Suriyeli nüfusun yoğun olduğu bölgelerde, Göç İdaresi'ne yapılan başvuruların arttığı ve birçok kişinin geri dönüş planları yaptığı aktarılmıştır. Ayrıca, Suriyelilerin geri dönüşleri sırasında Türkiye'ye minnettarlıklarını ifade eden açıklamaları, yardımseverlik ve komşuluk temaları çerçevesinde sunulmuştur.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun sığınmacılar konusundaki açıklamaları, haberlerin bir diğer odak noktası olmuştur. Soylu, Suriyelilerin güvenli bölgelere geri dönüşlerini destekleyen politikaları vurgulamış; aynı zamanda, bu insanların yaşadıkları zulüm ve süreçlerden dolayı Türkiye'nin insani ve vicdani sorumluluk üstlendiğini ifade etmiştir. Suriyeli sığınmacıların eğitim, istihdam ve toplumsal katkıları ise pozitif örnekler üzerinden haberleştirilmiştir.

Yeni Şafak, Avrupa ve bazı muhalefet partilerinin Suriyelilere yönelik söylemlerini eleştiren bir söylem benimsemiştir. Batı'daki göçmen karşıtı politikalar, ırkçılık ve çifte standart eleştirileri haberlerde sıklıkla yer almıştır. Özellikle Suriyeliler hakkında yanlış bilgilerin ve yalanların sosyal medyada yayılmasına dikkat çekilmiş, bu durumun toplumsal gerilimleri artırdığına vurgu yapılmıştır. Bazı olaylarda ise Suriyelilere yönelik provokasyonların ırkçı söylemlerle birleşerek tehlikeli bir boyut kazandığı aktarılmıştır.

Haberlerde Suriyeli bireylerin yaşadıkları mağduriyetlerin yanı sıra topluma yaptıkları katkılara da yer verilmiştir. Çöpte bulduğu 500 bin lirayı sahibine teslim eden Suriyeli bir kağıt toplayıcı, bir cami inşa ettiren Suriyeli iş insanı ya da şadırvan temizliği yaparak sosyal medyada takdir toplayan genç gibi örneklerle, Suriyelilerin pozitif eylemleri ön plana çıkarılmıştır.

Sonuç olarak, Yeni Şafak'ın haber söylemi, Suriyeli sığınmacıların Türkiye'deki varlığını insani ve dini bir sorumluluk olarak ele alırken, bu konuda oluşan önyargı ve yanlış bilgilendirme ile mücadele etmeye odaklanmıştır.

Sonuç

Sonuç olarak Yeni Şafak’ın Ukraynalı ve Suriyeli mültecilerle ilgili haberlerinde farklı söylemler öne çıkmaktadır. Ukraynalı mültecilere yönelik haberlerde genellikle insani yardım, dayanışma ve Batı’nın çifte standartları ele alınırken, Suriyelilerle ilgili haberlerde Türkiye’nin insani sorumluluğu, geri dönüş politikaları ve toplumsal uyum vurgulanmaktadır. Suriyelilere ilişkin yanlış bilgilendirme ve ırkçı söylemler eleştirilmekte; toplumsal katkılarına ve mağduriyetlerine dikkat çekilmektedir. Gazete, her iki durumda da Türkiye’nin insani yardım anlayışını öne çıkaran bir tutum sergilemektedir.